Ay’a Ayak Bastıran Kadın: Katherine Johnson

Bir kurşun kalemden biraz daha fazlası, bir hesap cetveli ve ülkedeki en iyi matematik beyinlerinden, modern feminist hareketten önce NASA matematikçisi olarak çalışan, titiz bir şekilde eğitilmiş, son derece yetenekli ancak bundan büyük ölçüde habersiz yüzlerce kadından biri: Katherine Johnson.

Amerikalı kadın Fizikçi ve Matematikçi olan Katherina Johnson, 1918’de Amerika’nın Batı Virginia eyaletinde 4 kardeşin en küçüğü olarak dünyaya geldi. Babası çiftçi annesi ise eski bir öğretmen olan Katherine, eğitim hayatına küçük yaşlarda başlamıştı. Sayılara olan yoğun merakı sayesinde Matematik ile yakından ilgiliydi ve henüz 10 yaşındayken siyahi Batı Virginia Eyalet Koleji’nin kampüsündeki liseye gidiyordu.

15 yaşına geldiğinde üniversite eğitimine başladı ve bir matematikçi olabilmek için çok sayıda kursa katıldı. Özellikle geometri kullanarak büyük problemlerin nasıl çözüleceğini öğrendi ve 18 yaşında Batı Virginia Üniversitesi’nden en yüksek onur derecesiyle Matematik ve Fransızca alanlarından mezun oldu. Üniversitedeki yıllarda eğitim almasına izin verilen ilk 3 siyahi kökenli Amerikalı’dan birisiydi. Mezuniyeti sonrasında Virginia’da siyah öğrencilere eğitim veren bir devlet okulunda öğretmenlik yapmaya başladı fakat iki yıl sonra James Goble ile evliliği sonucu hamileliğinden dolayı yüksek lisans matematik öğrenimini bırakmak durumunda kaldı.

Uzun denemeler sonucunda 1953 yılında NASA tarafından, Afrikalı-Amerikan bir grup kadının Uzay Programı Mühendisleri için hesaplama yaptığı Batı Bölgesi Programlama Ünitesi’ne dahil edilmesiyle uzun yıllar devam edecek NASA serüvenine başlamış oldu. O yıllarda, bilgisayarlar yoktu ve insanlar zor matematik problemlerini kendi başlarına makine ve cetvel kullanarak çözmek zorundaydılar. Bu kişiler “bilgisayar” adı altında çalışan gruplar halinde kadınlardan oluşuyordu, bilgisayarların etek giydiği bir dönemdi.

1957 yılında Sovyetler Birliği’nin Sputnik uydusunu uzaya göndermesi ile hem tarih ve hem de Katherine‘nin hayatı değişmiş oldu.

Uçuş Araştırma Bölümü ve Pilotless Aircraft Research Division (PARD) mühendisleri tarafından verilen 1958 derslik bir dizi olan Uzay Teknolojisi Üzerine Notlar adlı 1958 belgesinin matematiğinin bir kısmını sağladı. Başarılı hesaplamaları ve üst düzey sorunlarda geliştirdiği çözümler sayesinde üstlerinin dikkatini çeken Katherine, Langley’s Uçuş Araştırmaları Departmanı’na bağlı Uzay Görevleri Grubu’nda uzay mühendisleri ile çalışmaya başladı. Çalışmalarına başarılı bir şekilde devam etmesiyle birkaç yıl içerisinde Freedom 7 adlı uzay aracının rotasını hesaplayarak, Alan B. Shepard’ın ”uzaya çıkan ilk Amerikalı” olmasını sağladı.

Bir dahaki yıl ise Friendship 7 uzay aracının hesaplamalarını yaparak John Glenn’in, ”Dünya’nın yörüngesindeki ilk Amerikalı astronot” unvanını kazanmasında büyük pay sahibiydi. NASA’da bir ajans raporunda adı geçen yazar ve yardımcı yazar olan ilk kadınlardan biriydi, yıllar içerisinde çok sayıda teknik makale yayınladı. Elde ettiği değerlerle, Uzay Ajansı ve Havacılık Ulusal Danışma Komitesi için matematikçi olarak görev yapan, belki de üç düzine kadar küçük siyah kadın kadrosunun en ünlüsü olmuştu.

Apollo 11‘in Ay’a uçuşu ve Merkür Projesi gibi birçok uzay uçuşu Johnson’un geliştirdiği Uzay Mekiği programı aracılığıyla mümkün olması yaptığı hesaplamaların doğruluğunu ve görevlerinin başarıyla sonuçlandırdığını gösteren Katherine Johnson, 1986’da NASA’dan emekli olmuş, 2015 yılında da Başkanlık Özgürlük Madalyası ile onurlandırılmıştır.

1953-1986 yıllarında, 33 yıl NASA’da çalışan Johnson, özellikle ilk uzay yolculukları sırasında roket ve Dünya yörüngeleri üzerine hassas hesaplamaları sayesinde NASA’nın kapılarını açan ilk kadın olmayı başarmıştı.

1967 yılında Apollo programına hazırlık amacıyla, Ay’ın etrafında dönen beş uzay aracına ilişkin navigasyon sorunları alanında yaptığı öncü çalışmalar sayesinde NASA Lunar Orbiter Uzay Aracı ve Operasyon Ekibi ödülünü aldı.

Johnson, 2015 yılında dönemin ABD Başkanı Barack Obama tarafından Özel Başkanlık Özgürlük Madalyası ile ödüllendirildi ve ABD’nin ayrımcılık dönemlerinde NASA’daki çalışmaları, 2016’da üç dalda Oscar’a aday gösterilen “Gizli Suretler” (Hidden Figures) adlı filme de konu oldu.

BBC’nin ‘’En Etkili 100 Kadın’’ listesinde yer alan Katherine Johnson onuruna NASA tarafından Katherine G. Johnson Hesaplamalı Araştırma Tesisi tahsis edilmiş ve Amerikan Ulusal Havacılık ve Uzay Ajansı’nda (NASA) çalışan ilk Afro Amerikan kadın matematikçi olan isim, 24 Şubat 2020’de hayatını kaybetti. 101 yıllık yaşamında bir kahramandı, ırksal ve sosyal engelleri aşarak gelecek nesillere öncü bir miras bıraktı.

Damla DOLAN

Yazarımızın diğer yazıları:

Bir Hayal Milyonlarca Hayat: Martin Luther King

Diğer blog yazılarımıza göz atmayı unutmayın!