Gizemli Tarih: Kripto Para

Rakamlar belki de dünyadaki en kudretli soyut varlıklardır ama içlerinden biri var ki o daha da gizemli. ”0” rakamı, rakamların başlangıcı. Öyle bir gücü var ki bir değerin başına geldiği zaman değer kaybediyor, sonuna geldiği zaman ise oldukça değerli olabiliyor.

Rakamları aslında bu kadar değerli kılan bence Lidyalılar oldu. Para denilen kavramı ortaya çıkardılar. Zamanla bu, dünyada güç kavramında da çok önemli bir rol oynadı. Kimi zaman değerli taş olarak değer gördü kimi zaman maden olarak. Şimdi ise durumlar biraz daha karışık hem kâğıt olarak hem de hayali rakamlar olarak.

Yazıma başlarken, 0 rakamının ne kadar önemli bir güce sahip olduğunu söylemiştim. İşte bunu sizlere anlatacağım.

2016 yılında komşumuz ile sohbet ederken bana bir terim söyledi: ‘Kripto Para’. Virgülden sonraki her rakam bir gerçeğe nazaran çok değerli olacak ve çok yakın zamanda da insanlar bu şekilde alışveriş yapacak.

Kripto para, teknolojinin zıplama çağında, 90`lı yıllarda bir girişimle başladı. Flooz, Beenz ve DigiCash gibi sistemler geliştirildi fakat bu girişimler sahtekarlık, finansal sıkıntılar, şirket içi anlaşmazlıklar gibi sebeplerden dolayı başarısız sonuçlar verdi. Bütün bu çalışmalar güvenilir, üçüncü elden yaklaşım düşüncesini geliştirdi.

2009 yılına geldiğinde ise 19 yıl sonra Satoshi Nakamoto adındaki kişi veya kişilerce hayatımıza girecek olan “Bitcoin” adlı kripto para serüveni başlamış oldu. Bitcoin`i bu kadar esrarengiz ve özgün kılan en önemli özelliği ilk merkeziyetsiz kripto para olması. Açık kaynak kodlu yazılım olarak paylaşıldı ve bu ağ, uçtan uca şifrelemeli dosya paylaşım platformlarına benzer konseptli bir platform üzerinden ilerlemeye başladı.

Bunun sonucunda bir bilimin daha önemi arttı: Kriptografi. Hemen size açıklayayım; ilk olarak MÖ 1900’lü yıllarda Mısır’da ortaya çıkan ve MÖ 1500’lü yıllarda ise Mezopotamya’da modern seviyelere yakın olan sır niteliğini taşıyan bir formülün şifrelenmesi ile oluşmuştur. Kripto paralar ise verilerin bir sisteme göre şifrelenmesidir. Kripto paralar ortam üzerinde şifrelerin oluşturulması ve çözülmesi aracılığıyla transfer edilir. Hash fonksiyonları gibi algoritmalar kullanılır.

Genel bir tanım yaptıktan sonra, sizlerin en çok merak ettiği sorulara yanıt vereceğim. Fakat konunun sizleri sıkmadan anlatacağım başka özellikleri de var.

Kripto para nasıl üretiliyor?

Kripto paraların üretimi normal para birimi olarak değil, kendine özgü dağınık bir modül üzerine yapılmış bir sistem ile yapılıyor. Ayrıca kripto para birimlerinin üretim sınırı vardır. Dolayısıyla üretilen kripto para miktarı arttıkça kripto para üretmek için çözülmesi gereken işlemler zorlaşır.

Üretim işlemleri madencilik usulü yapılıyor ama bu bildiğimiz maden ocakları gibi değil tabii ki. Çok dahi bir matematik ve saniyelerin altında işlem hızı ile yapılan bir sanal işlem. Bunun için gerekli olan çokça ekran kartı, ana kart ve güç kaynakları…

Peki bizler kripto para üretimi yapabilir miyiz, yasal bir problem var mı?

Elbette yapabiliriz, cezai işlem durumu söz konusu değildir. Hatta şöyle bir durum var ki son dönemde bayağı popüler olan ve pasif gelir olarak adlandırılan mining sistemi tüm dünyada hızlı bir şekilde yayılmıştır. Bunun yanında kripto paraların yasal olması durumu ülkelere göre farklılık gösterir. Örnek olarak:

• Çin 2014 yılında, çok hızlı bir kullanım gelişmesi ertesi Bitcoin ticaretini yasakladı.
• Rusya’da Ruble dışında hiçbir para ile alışveriş yasal değildir.
• Bazı ülkeler açıkça izin verir iken bazı ülkelerde devletin değişik kolları değişik tavır içindedirler.
• Güney Kore’de 2017-2018 kışında once yüksek değer artışı ve kullananların sayısın artışı, peşinden ani değer kaybı ve bu yüzden para kaybedenlerin çok ve çoğunluğunun gençler olması, devleti kurallar koymaya zorlamıştır.

Kripto para güvenli midir?

Kripto para sistemi bir proje sonucu çıkmıştır. Bir kripto paranın aşağıdaki özelliklere sahip olması beklenir:

1. Merkeziyetsizlik,
2. İşlem ve sahip kayıtları,
3. Yeni arz oluşturma kuralları,
4. Sahipliğinin kriptografik tekniklerle sadece sahibince ispat edilebilmesi,
5. Paranın sadece sahibinin emriyle el değiştirebilmesi,
6. Aynı anda aynı kripto para için birden fazla işlem yapılırsa sadece birinin yerine getirilmesi.

Yukarıdaki maddelerden 3. kurala dikkat edin: Yeni arz oluşturma. Bu kuralı şu şekilde açıklayabilirim:

150-200 bin Dolar arasında bir kripto birimi kurulabiliyor. Bu kurulan değer ardından yaptığı işlere göre kripto borsasına giriyor, ardından bu borsada yaptığı işe ve taleplere göre değer kazanıp kaybediyor.

Güvensiz olan ise, yatırdığımız siteler…

Kripto paralar nerede saklanıyor?

Kripto paralar için dijital cüzdanlar oluşturulur, fiziksel olarak depolanmaz. Her işlem blockchain üzerinde dijital olarak kaydedilir ve saklanır. Bir kullanıcıya bitcoin ya da başka kripto para göndermeniz aynı zamanda Public Key’inizi paylaşmanız anlamına gelmektedir.

Dijital cüzdanları, MasterCard, PayPass, PayPal, Android Pay, Apple Pay gibi dünya devleri şirketler de kullanmaktadır.

Kripto para birimleri nelerdir?

Çeşitli Coinmarketlerin verilerine göre; Bitcoin, Ethereum, XRP, Bitcoin Cash başta olmak üzere 5.500’ün üzerinde kripto para bulunmaktadır.

Kripto para nereden alınır?

Ülkemizde birçok güvenli yatırım araçları vardır. Binance, BTC Türk, Blakchain gibi firmalar aracılığıyla güvenli bir şekilde yatırım yapabilirsiniz.

Bitcoin hakkında az bilinenler…

• Bitcoin teknik dokümanında Bitcoin’den bahsetmez.
• Bitcoin transfer edilemez.
• Bitcoin asla 21 milyon adede ulaşmayacak.
• Bitcoin işlemleri anonimdir ancak gizli değildir.
• Darlon Prentice Satoshi Nakamoto adında internette çıkan fotoğraf onun olamadığını iddia ediyor.

Kronolojik Tarihi

• 1983: Amerikalı David Chaum eCash’i tasarladı.
• 1995: Amerikalı David Chaum eCash’i digicash üzerinden gerçekleştirdi. ^[
• 1996: ABD de NSA “Anonim kripto para nasıl basılır” başlıklı bir bildiri yayınladı.
• 1998: Wei Dai “b-money” adlı anonim merkezsiz kripto parayı anlatan bir bildiri yayınladı.
• 1998: Nick Szabo bit-gold adlı anonim merkezsiz kripto parayı gerçekleştirdi.^[20]
• 1998: Hal Finney, Dai ve Szabo’dan esinlenip herkesin kullanabileceği bir “ispatlanmış emek” mekanizması geliştirdi.
• 2009: Satoshi Nakomoto (internette kullandığı takma adı, asıl kimliği bilinmiyor) SHA-256 temelli “ispatlanmış emek” mekanizması ve blok zinciri kullanarak ilk yarı-anonim (kim ödedi-ödendi bilinemiyor ama hangi hesaptan hangi hesaba ödendi herkes görebilir) merkezsiz kripto para olan “bitcoin”i gerçekleştirdi.
• 2011: Nisan ayında Namecoin adı altında internet sansürünün engellenmesi amaçlı merkezsiz DNS gerçekleştirildi.
• 2011: Ekim ayında SHA-256yerine “scrypt” kullanan anonim merkezsiz kripto para “litecoin” gerçekleştirildi.
• Peercion “ispatlanmış emek” yerine “ispatlanmış hak” kullanan ilk anonim merkezsiz kripto para oldu.
• IOTA blockchain yerine Tangle kullanan ilk anonim merkezsiz kripto para oldu.^[23][24]
• Özel bir blockchain kullanan “DIVI projesi” sanal cüzdan içinde para çeşitleri arasında kambiyo işlemini ve sahibinin kişisel bilgilerinin işlemle kaydedilmesine olanak veren bir düzen gerçekleştirildi.
• 2014: 6 Ağustos’ta İngiltere kripto paraların ekonomiye katkısı ve devletin ne yapmasının doğru olacağının incelenmesi için düğmeye bastı.
• 2018: Mart ayında Marshall Adaları “sovereign” adlı ulusal elektronik parayı çıkarttı ve ülkenin geçerli parası olduğunu ilan etti.
• 2018: Bostan (MA, ABD) merkezli Fidelity, Digital, Assets, Bitcoin ve Ethereum için kurumsal trading, müşavirlik ve güdüm/yönetim hizmeti sunmaya başladı.

Ahmet BERKÖZ

Yazarımızın Diğer Yazıları İçin:
Nedir Bu B12?
Sahnenin Babası: Rasim Öztekin Kimdir?